Zgodnie z założeniami trzech głównych filarów Unii Europejskiej państwa członkowskie prowadzą wspólną politykę zagraniczną i bezpieczeństwa:
I filar odpowiada za wspólnotę europejską,
II filar odpowiada za wspólną politykę zagraniczną i bezpieczeństwa,
III filar odpowiada za współpracę policyjną i sądową w sprawach o charakterze karnym.
Drugi filar przedstawia międzynarodowy charakter Unii Europejskiej. Współpraca suwerennych krajów członkowskich, zwłaszcza instytucji Komisji Europejskiej, Parlamentu Europejskiego i Trybunału Sprawiedliwości ogrywa podstawową rolę w zapewnieniu bezpieczeństwa państw członkowskich. Państwa członkowskie Unii Europejskiej mogą podpisywać umowy międzynarodowe pomiędzy organizacjami bądź państwami trzecimi w celu realizacji wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa (przedstawicielem Unii Europejskiej podczas negocjacji jest przewodniczący Rady Europejskiej). Unia Europejska wyznacza i wykonuje wspólną politykę zagraniczną i bezpieczeństwa na arenie międzynarodowej w artykułach Traktatu o Unii Europejskiej:
a) artykuł 11 określa cele wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa poprzez:
– obronę powszechnych wartości, interesów, integralności i niezależności, zgodnie z normami Karty Narodów Zjednoczonych,
– utrwalanie we wszystkich formach bezpieczeństwa Unii Europejskiej,
– postępowanie zgodnie z zasadami Karty Narodów Zjednoczonych, Aktu końcowego z Helsinek oraz z celami Karty paryskiej w zamiarze umacniania pokoju i bezpieczeństwa między narodami,
– konsolidacja i rozwijanie rządów prawa, systemu demokratycznego oraz poszanowania podstawowych praw człowieka i wolności,
– sprzyjanie międzynarodowej współpracy,
b) artykuł 12 określa narzędzia działania wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa w Unii Europejskiej tj.:
– wspólne stanowisko,
– wspólne strategia,
– wspólne działania,
– ogólne wytyczne i zasady,
– regularne współdziałanie państw członkowskich Unii Europejskiej,
c) artykuł 23 określa sposób, w jaki podejmowane są decyzje wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa (traktat o Unii Europejskiej zezwala na możliwość wstrzymania się od głosu jednego z państw bądź też możliwość zagłosowania większością głosów).
Zgodnie z uregulowaniami Traktatu ustanawiającego Konstytucję dla Europy wyodrębniono sekcję przeznaczoną problematyce wspólnej polityce bezpieczeństwa i obrony (w zakresie wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa wspólnoty europejskiej):
- zainicjowania specyficznych i zróżnicowanych form rozbudowy współpracy:
– współpracy w wspólnej obronie,
– w wdrażaniu zadań związanych z obroną,
– rozbudowania współpracy strukturalnej,
– założenia Agencji ds. Uzbrojenia, Badań oraz Zdolności wojskowych,
- poszerzenia tzw. zadań petersburskich o wspólne działania rozbrojeniowe, w tym rozszerzenie działalności z zakresu doradztwa wojskowego, przeciwdziałanie ewentualnym konfliktom zbrojnym bądź też wszelkiego rodzaju działania stabilizacyjne po rozwiązaniu konfliktów,
- uchwał związanych z zarządzaniem kryzysowym (tj. natężenie zadań wykonywanych w zakresie zarządzania kryzysowego przez koordynację z perspektywy wojskowych i cywilów oraz upoważnienie Ministra Spraw Zagranicznych do zarządzania kryzysowego (z ramienia Rady Europejskiej i Komitetu Politycznego i Bezpieczeństwa).
Autor: Paulina Walas