Rola Komisji Europejskiej w świetle sytuacji kryzysowych oraz prowadzonej polityki bezpieczeństwa

W obszarze wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa państw członkowskich Unii Europejskiej Komisja Europejska pełni następujące funkcje:
• „w pełnym zakresie” zgodnie z art. 27 Traktatu o Unii Europejskiej Komisja Europejska angażuje się w pracę wspólnotowej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa,
• „w pełnym zakresie” zgodnie z art. 18 Traktatu o Unii Europejskiej Komisja Europejska angażuje się w pośredniczenie Unii przez przywództwo w prezydencji w czynnościach zawartych w wspólnej polityce zagranicznej i bezpieczeństwa oraz w przypadku wykonywania przez prezydencji postanowień zamierzonych w jej obszarze,
• zgodnie z art. 18 Traktatu o Unii Europejskiej Komisja Europejska należy do struktury nowej trójki (przy prezydencji oraz wysokim przedstawicielu do spraw wspólnej polityki bezpieczeństwa),
• wykonuje istotne zadania w tym m.in. zwraca się do Rady Europejskiej z zapytaniami w sprawach wspólnotowej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa, bądź z prośbą o zwołanie nadzwyczajnego posiedzenia w sytuacjach kryzysowych Rady Europejskiej.
Założenia wspólnej polityki zagranicznej i obronnej państw Unii Europejskiej to system szybkiego reagowania na sytuacje kryzysowe przez cywilów oraz rozbudowana struktura instytucjonalna przedstawiająca się poprzez: zagwarantowanie jedności w działaniu trzech filarów Unii Europejskiej, zagospodarowanie zasobów poprzez zwiększenie ich zdolności do efektywnego i łącznego wykorzystywania, zwiększenie efektywności współpracy Unii Europejskiej z innymi organizacjami międzynarodowymi w sytuacji, gdy kierują operacją kryzysową (ONZ, NATO, OBWE), aktualizowanie dostępnych środków antykryzysowych cywilnych państw członkowskich oraz Unii Europejskiej (w tym materialnych, ludzkich i finansowych) jak: siły policyjno-porządkowe, siły poszukiwawcze i ratunkowe, pomoc administracyjna, techniczna i prawna, pomoc w przeprowadzeniu i organizacji wyborów (w tym obserwacji), pomoc w przestrzeganiu praw człowieka, wymiana dzieł i twórców (w tym wymiana kulturowo-naukowa), pomoc w odbudowie instytucji o charakterze demokratycznym, pomoc humanitarna.
Do głównych wad i zalet polityki zagranicznej i obronnej Unii Europejskiej w świetle wyżej wymienionych czynników zaliczamy:
– Francja i Wielka Brytania, jako jedyne dwa państwa Unii są potęgami jądrowymi,
– na Unię Europejską składa się 28 państw (w tym Francja, Hiszpania, Niemcy, Polska, Wielka Brytania i Włochy, jako państwa o średnich w skali światowej znaczeniu i obszarze terytorialny),
– w gronie pięciu stałych członków Rady Bezpieczeństwa Organizacji Narodów Zjednoczonych zasiadają Francja i Wielka Brytania,
– rozległe umiejętności i doświadczenie dyplomatyczne wielu państw unijnych w tym Unii Europejskiej, jako organizacji międzynarodowej oraz utrzymywanie związków z innymi regionami,
– silna pozycja Unii Europejskiej w handlu światowym i gospodarce (w obecnej sytuacji stosunki międzynarodowe to nadal zagadnienia wojskowe i polityczne, ale też, co raz większe znaczenie zdobywa gospodarka, zaopatrzenie w energię i ochronę środowiska),
– suma wydatków wszystkich państw członkowskich Unii Europejskiej przeznaczone na obronę dorównuje wydatkom USA,
– różnice pomiędzy państwami Unii Europejskiej wynikające z różnic w interesach polityki zagranicznej poszczególnych państw wynikające z odmiennych ambicji ideologicznych,
– poszczególne państwa różnią się poglądami w sferze polityki obronnej państwa, a zwłaszcza w obszarze wyrównywania i uzupełniania arsenału obronnego wszystkich państw,
– Unia Europejska jest organizacją składającą się z wielu państw, której trudno jest opracować wspólny kierunek polityki zagranicznej ze względu na różnice wynikające z braku granic terytorialnych, które Unia Europejska musiałaby chronić oraz ujednoliconych celów: społecznych, politycznych, kulturalnych i gospodarczych,
– większe państwa Unii Europejskiej przyzwyczajone do samodzielnego odgrywania roli na scenie politycznej w świecie nie chcą zrezygnować z kontrolowania obszaru politycznego państwa związanym z suwerennością, tożsamością oraz prestiżem.

          Podsumowując: Bezpieczeństwo wewnętrzne i zewnętrzne Unii Europejskiej jest jednym z wielu elementów integracyjnych. Utworzenie wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa państw członkowskich Unii Europejskiej doprowadziło do ujednolicenia aktów normatywnych dotyczących bezpieczeństwa we wszystkich krajach UE. Wspólnota Europejska w ramach wspólnego stanowiska może prowadzić wspólne działania (w tym militarne i zbrojeniowe). Dzięki takiemu rozwiązaniu Unia Europejska stanowi jednolitą jednostkę militarną zabezpieczająca możliwość obrony terytorium państw członkowskich.

Autor: Paulina Walas

Podstawy funkcjonowania wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa Unii Europejskiej

     Zgodnie z założeniami trzech głównych filarów Unii Europejskiej państwa członkowskie prowadzą wspólną politykę zagraniczną i bezpieczeństwa:

I filar odpowiada za wspólnotę europejską,

II filar odpowiada za wspólną politykę zagraniczną i bezpieczeństwa,

III filar odpowiada za współpracę policyjną i sądową w sprawach o charakterze karnym.

Drugi filar przedstawia międzynarodowy charakter Unii Europejskiej. Współpraca suwerennych krajów członkowskich, zwłaszcza instytucji Komisji Europejskiej, Parlamentu Europejskiego i Trybunału Sprawiedliwości ogrywa podstawową rolę w zapewnieniu bezpieczeństwa państw członkowskich.  Państwa członkowskie Unii Europejskiej mogą podpisywać umowy międzynarodowe pomiędzy organizacjami bądź państwami trzecimi w celu realizacji wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa (przedstawicielem Unii Europejskiej podczas negocjacji jest przewodniczący Rady Europejskiej). Unia Europejska wyznacza i wykonuje wspólną politykę zagraniczną i bezpieczeństwa na arenie międzynarodowej w artykułach Traktatu o Unii Europejskiej:

a) artykuł 11 określa cele wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa poprzez:

– obronę powszechnych wartości, interesów, integralności i niezależności, zgodnie z normami Karty Narodów Zjednoczonych,

– utrwalanie we wszystkich formach bezpieczeństwa Unii Europejskiej,

– postępowanie zgodnie z zasadami Karty Narodów Zjednoczonych, Aktu końcowego z Helsinek oraz z celami Karty paryskiej w zamiarze umacniania pokoju i bezpieczeństwa między narodami,

– konsolidacja i rozwijanie rządów prawa, systemu demokratycznego oraz poszanowania podstawowych praw człowieka i wolności,

– sprzyjanie międzynarodowej współpracy,

b) artykuł 12 określa narzędzia działania wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa w Unii Europejskiej tj.:

– wspólne stanowisko,

– wspólne strategia,

– wspólne działania,

– ogólne wytyczne i zasady,

– regularne współdziałanie państw członkowskich Unii Europejskiej,

c) artykuł 23 określa sposób, w jaki podejmowane są decyzje wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa (traktat o Unii Europejskiej zezwala na możliwość wstrzymania się od głosu jednego z państw bądź też możliwość zagłosowania większością głosów).

Zgodnie z uregulowaniami Traktatu ustanawiającego Konstytucję dla Europy wyodrębniono sekcję przeznaczoną problematyce wspólnej polityce bezpieczeństwa i obrony (w zakresie wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa wspólnoty europejskiej):

  • zainicjowania specyficznych i zróżnicowanych form rozbudowy współpracy:

– współpracy w wspólnej obronie,

– w wdrażaniu zadań związanych z obroną,

– rozbudowania współpracy strukturalnej,

– założenia Agencji ds. Uzbrojenia, Badań oraz Zdolności wojskowych,

  • poszerzenia tzw. zadań petersburskich o wspólne działania rozbrojeniowe, w tym rozszerzenie działalności z zakresu doradztwa wojskowego, przeciwdziałanie ewentualnym konfliktom zbrojnym bądź też wszelkiego rodzaju działania stabilizacyjne po rozwiązaniu konfliktów,
  • uchwał związanych z zarządzaniem kryzysowym (tj. natężenie zadań wykonywanych w zakresie zarządzania kryzysowego przez koordynację z perspektywy wojskowych i cywilów oraz upoważnienie Ministra Spraw Zagranicznych do zarządzania kryzysowego (z ramienia Rady Europejskiej i Komitetu Politycznego i Bezpieczeństwa).

Autor: Paulina Walas

Organy wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa Unii Europejskiej

         Organami wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa Unii Europejskiej (organy te funkcjonują zgodnie z „zasadą jednolitych ram instytucjonalnych”, czyli zobowiązane są do prowadzenia dążeń do ujednolicenia celów UE oraz do rozwoju i szanowania wspólnotowego dorobku) są:

a) Rada Europejska decyduje o polityce obronnej i polityce rozwoju współpracy zagranicznej, współpracuje z ministrami spraw zagranicznych krajów europejskich w Radzie ds. Ogólnych i Stosunków Zewnętrznych,

b) Parlament Europejski zgodnie z art. 21 Traktatu o Unii Europejskiej wpływa na wspólną politykę zagraniczną i bezpieczeństwa Unii Europejskiej w zakresie:

– kontroli budżetu (wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa jest finansowana z budżetu wspólnotowego),

– informowania o działaniach wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa,

– domagania się wyjaśnień,

– organizowanie debat w Parlamencie Europejskim dotyczących kierunku rozwoju wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa,

c) Komisja Europejska działa w zakresie:

– reprezentowania Unii Europejskiej na zewnątrz,

– współpracuje z Prezydencją w sferze realizowania wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa Unii Europejskiej,

d) Prezydencja zgodnie z artykułem 18 Traktatu o Unii Europejskiej realizuje wspólną politykę zagraniczną i bezpieczeństwa UE poprzez:

– reprezentacje w przypadkach objętych WPZiB,

– odpowiada za wykonanie decyzji zaplanowanych przez WPZiB,

– prezentuje opinie Unii Europejskiej na forach międzynarodowych

e) Komitet Stałych Przedstawicieli (COREPER) organizuje przedłużenie pracy Rady Unii Europejskiej m.in. przygotowując jej posiedzenia oraz działa w ramach wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa UE,

f) Wysoki Przedstawiciel ds. wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa zgodnie z artykułem 207 ust. 2 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską wspomaga on pracę Prezydencji i Rady Unii Europejskiej w zakresie działania WPZiB oraz pretenduje kontakty polityczne z państwami trzecimi w tym angażuje się „działając w imieniu Rady i na zlecenie Prezydencji” (zgodnie z art. 18 ust. 3 i art. 26 Traktatu o Unii Europejskiej),

g) Komitet Polityczny i Bezpieczeństwa (dyrektorzy polityczni ministerstw spraw zagranicznych krajów członkowskich obradują o działaniach WPZiB). Komitet działa w zakresie:

– przyglądania się aktualnej sytuacji międzynarodowej w obszarze wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa,

– ocenianie sytuacji międzynarodowej dla WPZiB,

– dozór nad ustalonymi zadaniami (w szczególności zaplanowanymi operacjami w zakresie zarządzania kryzysowego),

h) Jednostka planowania strategicznego i wczesnego ostrzegania: inwigilowanie, badanie i opinia praktyk działania wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa,

i) Korespondenci europejscy: mianowani pracownicy ministerstwa spraw zagranicznych każdego kraju członkowskiego, którzy odpowiadają za natychmiastową wymianę informacji,

j) Specjalni przedstawiciele: zgodnie z art. 18 ust. 5 Traktatu o Unii Europejskiej Rada UE powołuje ich w przypadkach „koniecznych dla poszczególnych spraw politycznych”,

k) Komitet Wojskowy obejmuje w swym zakresie tworzenie wytycznych dyrektyw dla Komitetu Politycznego i Bezpieczeństwa w dziedzinie: nadzoru operacji wojskowych Unii Europejskiej oraz zaleceń dla Sztabu Wojskowego,

l) Sztab Wojskowy organ funkcjonujący pod kierownictwem Wysokiego Przedstawiciela ds. Wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa działającym w charakterze eksperckim,

m) Komitet do spraw cywilnych aspektów zarządzania kryzysowego.

Źródlo: Barcz J., Międzyrządowe Obszary Współpracy w UE – II i III Filar UE, [w:] Integracja Europejska, red.Barcz J., Kawecka-Wyrzykowska E, Michałowska-Gorywoda K., Warszawa 2007.

Autor: Paulina Walas

 

Wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa państw członkowskich Unii Europejskiej

          Wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa to wyodrębniona część drugiego filaru Unii Europejskiej. Na początku funkcjonowania obejmowała tylko wspólne działania tzw. miękkie aspekty bezpieczeństwa opierając się głównie na dyplomacji bez udziału sił militarnych. W 1999 roku ogłoszono utworzenie Europejskiej Polityki Bezpieczeństwa i Obrony, w której dodano aspekty związane z: wojskiem i obronnością.

         Głównym założeniem funkcjonowania wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa, (jako części wspólnej polityki bezpieczeństwa i obrony) jest samodzielne reagowanie państw członkowskich na sytuacje kryzysowe bez szkody dla działań innych organizacji jak NATO przy użyciu środków: militarnych, gospodarczych oraz politycznych. Powołano w ramach funkcjonowania II filaru UE wojskowe instytucje, dzięki którym możliwa jest kontrola polityczna oraz strategiczne dowodzenie; siły szybkiego reagowania Unii Europejskiej będą wspierane przez lotnictwo i marynarkę oraz jednostki mobilne (utrzymanie tych jednostek będzie możliwe przez rok w liczbie 50-60tys. żołnierzy w regonie konfliktu). Powstanie takiego korpusu militarnego jest zapoczątkowaniem nowej, jakości integracji europejskiej pod względem bezpieczeństwa militarnego wszystkich krajów członkowskich Unii Europejskiej.

            Artykuł 17 Traktatu o Unii Europejskiej wprowadza pojęcie wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa obejmującej: „wszystkie kwestie, które dotyczą bezpieczeństwa Unii, do czego należy także stopniowe określanie wspólnej polityki obronnej”. W zakresie stosunków zewnętrznych państw członkowskich wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa dotyczy arcytrudnych spraw międzynarodowych, ponieważ odnosi się do zapewnienia suwerenności krajów. Podczas Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie ustalono, że wszystkie kraje będące w Unii Europejskiej zobowiązują się do: współpracy i wzmacniania politycznej solidarności. Dzięki temu rozwiązaniu wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa obejmuje humanitarne zadania w zakresie:

– ratownictwa,

– przywracania i utrwalania pokoju w sytuacjach kryzysowych.

          Wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa nie wyklucza bilateralnej współpracy z organizacjami typu NATO (Organizacja Traktatu Północnoatlantyckiego) bądź ONZ (Organizacji Narodów Zjednoczonych) przy jednoczesnym poszanowaniu indywidualnych polityk obronnych i zapewnieniu wywiązania się z zobowiązań członkostwa w NATO lub ONZ. Państwa członkowskie Unii Europejskiej będące jednocześnie członkami Rady Bezpieczeństwa Organizacji Narodów Zjednoczonych zobowiązani są do:

– obrony interesów i stanowiska Unii Europejskiej,

– zgodnego działania w bieżących sprawach Unii Europejskiej,

– informowania państw członkowskich o aktualnych sprawach Unii Europejskiej.

Źródło:

Łoś-Nowak T., Polityka zagraniczna Unii Europejskiej, [w:] Integracja europejska, red. K.A, Wojtaszczyk, Warszawa 2006

Tałasiewicz M., Wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa, http://www.zpsb.pl/uploads/jean_monnet/wspolna%20polityka%20zagrani , 30.08.2017.

Autor: Paulina Walas.