Wspólna polityka bezpieczeństwa – Bezpieczeństwo Krajowe

Rola Komisji Europejskiej w świetle sytuacji kryzysowych oraz prowadzonej polityki bezpieczeństwa

W obszarze wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa państw członkowskich Unii Europejskiej Komisja Europejska pełni następujące funkcje:
• „w pełnym zakresie” zgodnie z art. 27 Traktatu o Unii Europejskiej Komisja Europejska angażuje się w pracę wspólnotowej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa,
• „w pełnym zakresie” zgodnie z art. 18 Traktatu o Unii Europejskiej Komisja Europejska angażuje się w pośredniczenie Unii przez przywództwo w prezydencji w czynnościach zawartych w wspólnej polityce zagranicznej i bezpieczeństwa oraz w przypadku wykonywania przez prezydencji postanowień zamierzonych w jej obszarze,
• zgodnie z art. 18 Traktatu o Unii Europejskiej Komisja Europejska należy do struktury nowej trójki (przy prezydencji oraz wysokim przedstawicielu do spraw wspólnej polityki bezpieczeństwa),
• wykonuje istotne zadania w tym m.in. zwraca się do Rady Europejskiej z zapytaniami w sprawach wspólnotowej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa, bądź z prośbą o zwołanie nadzwyczajnego posiedzenia w sytuacjach kryzysowych Rady Europejskiej.
Założenia wspólnej polityki zagranicznej i obronnej państw Unii Europejskiej to system szybkiego reagowania na sytuacje kryzysowe przez cywilów oraz rozbudowana struktura instytucjonalna przedstawiająca się poprzez: zagwarantowanie jedności w działaniu trzech filarów Unii Europejskiej, zagospodarowanie zasobów poprzez zwiększenie ich zdolności do efektywnego i łącznego wykorzystywania, zwiększenie efektywności współpracy Unii Europejskiej z innymi organizacjami międzynarodowymi w sytuacji, gdy kierują operacją kryzysową (ONZ, NATO, OBWE), aktualizowanie dostępnych środków antykryzysowych cywilnych państw członkowskich oraz Unii Europejskiej (w tym materialnych, ludzkich i finansowych) jak: siły policyjno-porządkowe, siły poszukiwawcze i ratunkowe, pomoc administracyjna, techniczna i prawna, pomoc w przeprowadzeniu i organizacji wyborów (w tym obserwacji), pomoc w przestrzeganiu praw człowieka, wymiana dzieł i twórców (w tym wymiana kulturowo-naukowa), pomoc w odbudowie instytucji o charakterze demokratycznym, pomoc humanitarna.
Do głównych wad i zalet polityki zagranicznej i obronnej Unii Europejskiej w świetle wyżej wymienionych czynników zaliczamy:
– Francja i Wielka Brytania, jako jedyne dwa państwa Unii są potęgami jądrowymi,
– na Unię Europejską składa się 28 państw (w tym Francja, Hiszpania, Niemcy, Polska, Wielka Brytania i Włochy, jako państwa o średnich w skali światowej znaczeniu i obszarze terytorialny),
– w gronie pięciu stałych członków Rady Bezpieczeństwa Organizacji Narodów Zjednoczonych zasiadają Francja i Wielka Brytania,
– rozległe umiejętności i doświadczenie dyplomatyczne wielu państw unijnych w tym Unii Europejskiej, jako organizacji międzynarodowej oraz utrzymywanie związków z innymi regionami,
– silna pozycja Unii Europejskiej w handlu światowym i gospodarce (w obecnej sytuacji stosunki międzynarodowe to nadal zagadnienia wojskowe i polityczne, ale też, co raz większe znaczenie zdobywa gospodarka, zaopatrzenie w energię i ochronę środowiska),
– suma wydatków wszystkich państw członkowskich Unii Europejskiej przeznaczone na obronę dorównuje wydatkom USA,
– różnice pomiędzy państwami Unii Europejskiej wynikające z różnic w interesach polityki zagranicznej poszczególnych państw wynikające z odmiennych ambicji ideologicznych,
– poszczególne państwa różnią się poglądami w sferze polityki obronnej państwa, a zwłaszcza w obszarze wyrównywania i uzupełniania arsenału obronnego wszystkich państw,
– Unia Europejska jest organizacją składającą się z wielu państw, której trudno jest opracować wspólny kierunek polityki zagranicznej ze względu na różnice wynikające z braku granic terytorialnych, które Unia Europejska musiałaby chronić oraz ujednoliconych celów: społecznych, politycznych, kulturalnych i gospodarczych,
– większe państwa Unii Europejskiej przyzwyczajone do samodzielnego odgrywania roli na scenie politycznej w świecie nie chcą zrezygnować z kontrolowania obszaru politycznego państwa związanym z suwerennością, tożsamością oraz prestiżem.

Podsumowując: Bezpieczeństwo wewnętrzne i zewnętrzne Unii Europejskiej jest jednym z wielu elementów integracyjnych. Utworzenie wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa państw członkowskich Unii Europejskiej doprowadziło do ujednolicenia aktów normatywnych dotyczących bezpieczeństwa we wszystkich krajach UE. Wspólnota Europejska w ramach wspólnego stanowiska może prowadzić wspólne działania (w tym militarne i zbrojeniowe). Dzięki takiemu rozwiązaniu Unia Europejska stanowi jednolitą jednostkę militarną zabezpieczająca możliwość obrony terytorium państw członkowskich.

Autor: Paulina Walas

Rola Służby Celno – Skarbowej w walce z przemytem

Służba Celno – Skarbowa oprócz uczestnictwa w I filarze Unii Europejskiej (traktaty założycielskie wspólnot w tym Unijny Kodeks Celny, unia celna i wspólny rynek) zgodnie z postanowieniami III filaru UE uczestniczy w walce zorganizowaną przestępczością międzynarodową i współpracuje z policą w celu zwalczania zorganizowanej przestępczości międzynarodowej poprzez ochronę:

· granic zewnętrznych państwa (zgodnie z przepisami układu z Schengen),

· walki z terroryzmem,

· walki z przestępczością zorganizowaną, korupcją i oszustwami,

· walki z przestępczością narkotykową.

Służba Celno – Skarbowa w Unii Europejskiej odgrywa istotną rolę zwalczaniu, zapobieganiu i ściganiu przestępstw o charakterze celnym, a w szczególności:

– nielegalnego obrotu handlowego (niebezpiecznymi materiałami nuklearnymi i toksycznymi odpadami oraz produktami skierowanymi do produkcji broni biologicznej, chemicznej i jądrowej: towary te są objęte zakazem, amunicją, bronią i materiałami wybuchowymi, narkotykami i substancjami psychotropowymi oraz dobrami kultury,

– obrotu handlowego niebezpiecznymi środkami odurzającymi i substancjami psychotropowymi (skierowane do nielegalnej produkcji narkotyków) wymienionymi w I i II tabeli Konwencji Narodów Zjednoczonych z 20 grudnia 1988,

– przewożenia i handlowaniem towarami, na które wspólnota europejska wydała zakaz bądź zakaz obowiązuje w krajowym przepisie celnym,

– nielegalnego handlu międzynarodowego towarami, na które nałożono podatki. Handel ten prowadzony jest z naruszeniem obowiązujących zobowiązań podatkowych bądź w celu uzyskania nielegalnych z aktami normatywnymi dofinansowań z pomocy publicznej powiązanej z wywozem lub przywozem towarów. Działania te mogą doprowadzić do poważnych obciążeń finansowych dla budżetów państw członkowskich lub Wspólnoty Europejskiej poprzez zastosowanie subwencji, czyli dofinansowania jednostek, lub podmiotów,

– przestępstwa międzynarodowe (zawinione i zamierzone w ramach funkcjonowania grup terrorystycznych) przeciwko własności, wolności osobistej, życiu bądź zdrowiu),

– handel żywym towarem bądź przemyt imigrantów na obszar terytorialny wspólnoty europejskiej,

– pranie pieniędzy bądź przemyt.

Każdy towar przewożony przez granice Unii Europejskiej jest kontrolowany na portach lotniczych, morskich bądź na punktach granicznych przez Służbę Celno – Skarbową. Wyróżniamy trzy rodzaje kontroli przeprowadzanych przez celników w celu zniwelowania zjawisk przestępczych bądź terrorystycznych:

a) Kontrola celna – to wszystkie działania realizowane w zakresie dozoru celnego, a zwłaszcza: rewizja celna, przeszukiwanie pomieszczeń i osób, rewidowanie i sprawdzanie zamknięć celnych, kontrola autentyczności dokumentów, księgowości osób i innych dokumentów, konwój celny, kontrola i zatrzymywanie bagaży, środków transportu i towarów, które są przewożone przez podróżnych,

b) Dozór celny – to wszystkie działania przyjmowane przez Służbę Celno – Skarbową w ramach zobowiązania do stosowania aktów normatywnych wspólnotowego oraz krajowego prawa celnego. W zakresie działań dozoru celnego podlega kontrola celna towarów wyprowadzanych i wprowadzanych w obszarze kraju.

c) Rewizja celna – to wszystkie działania podejmowane w obszarze kontroli celnej. Obejmują swym zakresem ustalenie: ilości, rodzaju i stanu towarów oraz wartości celnej towaru. Służba Celno – Skarbowa może wykonywać rewizję celną towarów przywożonych lub wywożonych z obszaru wtedy, gdy towar jest w trakcie kontroli zgłoszenia celnego.

Autor: Paulina Walas

Podstawy funkcjonowania wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa Unii Europejskiej

Zgodnie z założeniami trzech głównych filarów Unii Europejskiej państwa członkowskie prowadzą wspólną politykę zagraniczną i bezpieczeństwa:

I filar odpowiada za wspólnotę europejską,

II filar odpowiada za wspólną politykę zagraniczną i bezpieczeństwa,

III filar odpowiada za współpracę policyjną i sądową w sprawach o charakterze karnym.

Drugi filar przedstawia międzynarodowy charakter Unii Europejskiej. Współpraca suwerennych krajów członkowskich, zwłaszcza instytucji Komisji Europejskiej, Parlamentu Europejskiego i Trybunału Sprawiedliwości ogrywa podstawową rolę w zapewnieniu bezpieczeństwa państw członkowskich. Państwa członkowskie Unii Europejskiej mogą podpisywać umowy międzynarodowe pomiędzy organizacjami bądź państwami trzecimi w celu realizacji wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa (przedstawicielem Unii Europejskiej podczas negocjacji jest przewodniczący Rady Europejskiej). Unia Europejska wyznacza i wykonuje wspólną politykę zagraniczną i bezpieczeństwa na arenie międzynarodowej w artykułach Traktatu o Unii Europejskiej:

a) artykuł 11 określa cele wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa poprzez:

– obronę powszechnych wartości, interesów, integralności i niezależności, zgodnie z normami Karty Narodów Zjednoczonych,

– utrwalanie we wszystkich formach bezpieczeństwa Unii Europejskiej,

– postępowanie zgodnie z zasadami Karty Narodów Zjednoczonych, Aktu końcowego z Helsinek oraz z celami Karty paryskiej w zamiarze umacniania pokoju i bezpieczeństwa między narodami,

– konsolidacja i rozwijanie rządów prawa, systemu demokratycznego oraz poszanowania podstawowych praw człowieka i wolności,

– sprzyjanie międzynarodowej współpracy,

b) artykuł 12 określa narzędzia działania wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa w Unii Europejskiej tj.:

– wspólne stanowisko,

– wspólne strategia,

– wspólne działania,

– ogólne wytyczne i zasady,

– regularne współdziałanie państw członkowskich Unii Europejskiej,

c) artykuł 23 określa sposób, w jaki podejmowane są decyzje wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa (traktat o Unii Europejskiej zezwala na możliwość wstrzymania się od głosu jednego z państw bądź też możliwość zagłosowania większością głosów).

Zgodnie z uregulowaniami Traktatu ustanawiającego Konstytucję dla Europy wyodrębniono sekcję przeznaczoną problematyce wspólnej polityce bezpieczeństwa i obrony (w zakresie wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa wspólnoty europejskiej):

zainicjowania specyficznych i zróżnicowanych form rozbudowy współpracy:

– współpracy w wspólnej obronie,

– w wdrażaniu zadań związanych z obroną,

– rozbudowania współpracy strukturalnej,

– założenia Agencji ds. Uzbrojenia, Badań oraz Zdolności wojskowych,

poszerzenia tzw. zadań petersburskich o wspólne działania rozbrojeniowe, w tym rozszerzenie działalności z zakresu doradztwa wojskowego, przeciwdziałanie ewentualnym konfliktom zbrojnym bądź też wszelkiego rodzaju działania stabilizacyjne po rozwiązaniu konfliktów,
uchwał związanych z zarządzaniem kryzysowym (tj. natężenie zadań wykonywanych w zakresie zarządzania kryzysowego przez koordynację z perspektywy wojskowych i cywilów oraz upoważnienie Ministra Spraw Zagranicznych do zarządzania kryzysowego (z ramienia Rady Europejskiej i Komitetu Politycznego i Bezpieczeństwa).

Autor: Paulina Walas

Organy wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa Unii Europejskiej

Organami wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa Unii Europejskiej (organy te funkcjonują zgodnie z „zasadą jednolitych ram instytucjonalnych”, czyli zobowiązane są do prowadzenia dążeń do ujednolicenia celów UE oraz do rozwoju i szanowania wspólnotowego dorobku) są:

a) Rada Europejska decyduje o polityce obronnej i polityce rozwoju współpracy zagranicznej, współpracuje z ministrami spraw zagranicznych krajów europejskich w Radzie ds. Ogólnych i Stosunków Zewnętrznych,

b) Parlament Europejski zgodnie z art. 21 Traktatu o Unii Europejskiej wpływa na wspólną politykę zagraniczną i bezpieczeństwa Unii Europejskiej w zakresie:

– kontroli budżetu (wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa jest finansowana z budżetu wspólnotowego),

– informowania o działaniach wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa,

– domagania się wyjaśnień,

– organizowanie debat w Parlamencie Europejskim dotyczących kierunku rozwoju wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa,

c) Komisja Europejska działa w zakresie:

– reprezentowania Unii Europejskiej na zewnątrz,

– współpracuje z Prezydencją w sferze realizowania wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa Unii Europejskiej,

d) Prezydencja zgodnie z artykułem 18 Traktatu o Unii Europejskiej realizuje wspólną politykę zagraniczną i bezpieczeństwa UE poprzez:

– reprezentacje w przypadkach objętych WPZiB,

– odpowiada za wykonanie decyzji zaplanowanych przez WPZiB,

– prezentuje opinie Unii Europejskiej na forach międzynarodowych

e) Komitet Stałych Przedstawicieli (COREPER) organizuje przedłużenie pracy Rady Unii Europejskiej m.in. przygotowując jej posiedzenia oraz działa w ramach wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa UE,

f) Wysoki Przedstawiciel ds. wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa zgodnie z artykułem 207 ust. 2 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską wspomaga on pracę Prezydencji i Rady Unii Europejskiej w zakresie działania WPZiB oraz pretenduje kontakty polityczne z państwami trzecimi w tym angażuje się „działając w imieniu Rady i na zlecenie Prezydencji” (zgodnie z art. 18 ust. 3 i art. 26 Traktatu o Unii Europejskiej),

g) Komitet Polityczny i Bezpieczeństwa (dyrektorzy polityczni ministerstw spraw zagranicznych krajów członkowskich obradują o działaniach WPZiB). Komitet działa w zakresie:

– przyglądania się aktualnej sytuacji międzynarodowej w obszarze wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa,

– ocenianie sytuacji międzynarodowej dla WPZiB,

– dozór nad ustalonymi zadaniami (w szczególności zaplanowanymi operacjami w zakresie zarządzania kryzysowego),

h) Jednostka planowania strategicznego i wczesnego ostrzegania: inwigilowanie, badanie i opinia praktyk działania wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa,

i) Korespondenci europejscy: mianowani pracownicy ministerstwa spraw zagranicznych każdego kraju członkowskiego, którzy odpowiadają za natychmiastową wymianę informacji,

j) Specjalni przedstawiciele: zgodnie z art. 18 ust. 5 Traktatu o Unii Europejskiej Rada UE powołuje ich w przypadkach „koniecznych dla poszczególnych spraw politycznych”,

k) Komitet Wojskowy obejmuje w swym zakresie tworzenie wytycznych dyrektyw dla Komitetu Politycznego i Bezpieczeństwa w dziedzinie: nadzoru operacji wojskowych Unii Europejskiej oraz zaleceń dla Sztabu Wojskowego,

l) Sztab Wojskowy organ funkcjonujący pod kierownictwem Wysokiego Przedstawiciela ds. Wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa działającym w charakterze eksperckim,

m) Komitet do spraw cywilnych aspektów zarządzania kryzysowego.

Źródlo: Barcz J., Międzyrządowe Obszary Współpracy w UE – II i III Filar UE, [w:] Integracja Europejska, red.Barcz J., Kawecka-Wyrzykowska E, Michałowska-Gorywoda K., Warszawa 2007.

Autor: Paulina Walas

Traktat Amsterdamski a bezpieczeństwo Unii Europejskiej

Zgodnie z postanowieniami Traktatu Amsterdamskiego wspólnota europejska zaczęła udoskonalać i rozwijać wspólną politykę zagraniczną i bezpieczeństwa i obrony, podczas posiedzeń Rady Europy w:

Kilonii (03.06.1999-04.06.1999),
Helsinkach (10.12.1999-11.12.1999),
Santa Maria da Feira (19.06.2000-20.06.2000),
Nicei (07.12.2000-11.12.2000).

Najważniejszym wydarzeniem z punktu widzenia bezpieczeństwa polityki zagranicznej i obrony było posiedzenie Rady Europy w Helsinkach. Wszystkie państwa członkowskie podjęły się do zobowiązania na czas trwania operacji, bądź mobilizacji wojsk (50-60 tys. żołnierzy) pozostawienia sił zbrojnych do dyspozycji Unii Europejskiej oraz założenia kolejnych organów o charakterze polityczno-wojskowym (tj. Komitetu ds. Politycznych i Bezpieczeństwa, Komitetu Wojskowego oraz Sztabu Wojskowego). Ustalono również warunki współpracy między NATO, a Unią Europejską. Posiedzenia Rady Europy w Santa Maria de Feira oraz w Nicei doprowadziły do ujednolicenia działań Unii Europejskiej w obszarze:

– zdolności operacyjnych UE,

– tworzenia nowych organów zajmujących się polityką zagraniczną i bezpieczeństwa UE,

– współpracy UE z państwami trzecimi,

– współpracy NATO z UE,

– reagowania w sytuacjach kryzysowych przez cywili.

Wydarzenia z instytucjonalizacji współpracy politycznej i bezpieczeństwa Unii Europejskiej:

Rok	Wydarzenie
1948	Traktat Brukselski
1949	Utworzenie NATO
1950	Utworzenie Europejskiej wspólnoty Obronnej i Europejskiej Wspólnoty Politycznej (wg planu Plevena)
1962	Ścisła współpraca polityczna (wg planu Foucheta)
1970	Spotkania Ministrów Spraw Zagranicznych, utworzenie Komitetu Politycznego, Europejska współpraca Polityczna, ujednolicenie wspólnego stanowiska
1974	Utworzenie Rady Europejskiej (skład: szefowie państw i rządów)
1977	Powołanie Trójki (w składzie przewodniczący ustępujący, aktualny i przyszły)
1984	Deklaracja Rzymska Unii Zachodnioeuropejskiej
1986	Włączenie polityki bezpieczeństwa, utworzenie Jednolitego Aktu Europejskiego UE
1987	Platforma Haska Unii Zachodnioeuropejskiej
1992	Traktat z Maastricht, utworzenie Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa

Fragmenty artykułu pochodzą z źródła: Wróbel I., Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa Unii Europejskiej, [w:] Unia Europejska: Leksykon integracji, red. W. Bokajły, K.Dziubki, Wrocław 2004, s.600-601.

Autor: Paulina Walas

Wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa państw członkowskich Unii Europejskiej

Wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa to wyodrębniona część drugiego filaru Unii Europejskiej. Na początku funkcjonowania obejmowała tylko wspólne działania tzw. miękkie aspekty bezpieczeństwa opierając się głównie na dyplomacji bez udziału sił militarnych. W 1999 roku ogłoszono utworzenie Europejskiej Polityki Bezpieczeństwa i Obrony, w której dodano aspekty związane z: wojskiem i obronnością.

Głównym założeniem funkcjonowania wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa, (jako części wspólnej polityki bezpieczeństwa i obrony) jest samodzielne reagowanie państw członkowskich na sytuacje kryzysowe bez szkody dla działań innych organizacji jak NATO przy użyciu środków: militarnych, gospodarczych oraz politycznych. Powołano w ramach funkcjonowania II filaru UE wojskowe instytucje, dzięki którym możliwa jest kontrola polityczna oraz strategiczne dowodzenie; siły szybkiego reagowania Unii Europejskiej będą wspierane przez lotnictwo i marynarkę oraz jednostki mobilne (utrzymanie tych jednostek będzie możliwe przez rok w liczbie 50-60tys. żołnierzy w regonie konfliktu). Powstanie takiego korpusu militarnego jest zapoczątkowaniem nowej, jakości integracji europejskiej pod względem bezpieczeństwa militarnego wszystkich krajów członkowskich Unii Europejskiej.

Artykuł 17 Traktatu o Unii Europejskiej wprowadza pojęcie wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa obejmującej: „wszystkie kwestie, które dotyczą bezpieczeństwa Unii, do czego należy także stopniowe określanie wspólnej polityki obronnej”. W zakresie stosunków zewnętrznych państw członkowskich wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa dotyczy arcytrudnych spraw międzynarodowych, ponieważ odnosi się do zapewnienia suwerenności krajów. Podczas Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie ustalono, że wszystkie kraje będące w Unii Europejskiej zobowiązują się do: współpracy i wzmacniania politycznej solidarności. Dzięki temu rozwiązaniu wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa obejmuje humanitarne zadania w zakresie:

– ratownictwa,

– przywracania i utrwalania pokoju w sytuacjach kryzysowych.

Wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa nie wyklucza bilateralnej współpracy z organizacjami typu NATO (Organizacja Traktatu Północnoatlantyckiego) bądź ONZ (Organizacji Narodów Zjednoczonych) przy jednoczesnym poszanowaniu indywidualnych polityk obronnych i zapewnieniu wywiązania się z zobowiązań członkostwa w NATO lub ONZ. Państwa członkowskie Unii Europejskiej będące jednocześnie członkami Rady Bezpieczeństwa Organizacji Narodów Zjednoczonych zobowiązani są do:

– obrony interesów i stanowiska Unii Europejskiej,

– zgodnego działania w bieżących sprawach Unii Europejskiej,

– informowania państw członkowskich o aktualnych sprawach Unii Europejskiej.

Źródło:

Łoś-Nowak T., Polityka zagraniczna Unii Europejskiej, [w:] Integracja europejska, red. K.A, Wojtaszczyk, Warszawa 2006

Tałasiewicz M., Wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa, http://www.zpsb.pl/uploads/jean_monnet/wspolna%20polityka%20zagrani , 30.08.2017.

Autor: Paulina Walas.